Zondagmiddag 8 dec. 2024 vond het Mensenrechtenfestival plaats, in de Grote Kerk in Den Haag. Met veel activiteiten, van zang en dans en workshops tot lezingen en dialogen; in een mooi samenspel van meerdere organisaties. Alles rond het thema ‘de kracht van verbinding’.
Bijdrage Stichting Eén Land één Samenleving
Een van de activiteiten tijdens het festival werd georganiseerd door de Stichting Eén Land één Samenleving. Na enkele jaren van radiostilte door corona en wisselingen in het bestuur was dit een doorstart met de ‘traditionele’ art. 50 Grondwet lezing. De lezing ging deze keer over de achtergrond en het belang van dit Grondwetsartikel en de betekenis in de huidige tijd, die voor veel mensen verwarrend en zelfs beangstigend is. Wat kunnen wij als moderne burgers zelf doen, was de centrale vraag van dit event.
Een mogelijk antwoord werd gegeven met een concreet voorstel in het 2e deel van de lezing, die werd verzorgd door een psychologe. Zij nam het publiek mee in de menselijke behoefte aan veiligheid, die zelfs een biologische oorsprong kent. Ons lichaam scant voortdurend – zonder dat we ons daarvan bewust zijn – onze omgeving op signalen van onveiligheid. In de menselijke evolutie was de eerste reactie op extreme dreiging: je helemaal afsluiten; ‘freeze’ in het jargon. Dan hebben we het over 500 miljoen jaar geleden… Daarna, ook nog zo’n 400 miljoen jaar geleden, evolueerde dit tot het sympathische zenuwstelsel. Dat gaf mensen de optie tot ‘fight or flight’. Tot slot, ongeveer 200 miljoen jaar geleden, ontwikkelde zich een derde systeem dat uniek is voor zoogdieren: het sociale betrokkenheidssysteem. Dat geeft ons de mogelijkheid om verbinding te maken met anderen, om onze emoties samen te reguleren en om ons veilig te voelen binnen een gemeenschap. In die constellatie zijn we het meest in staat om verbinding te maken, sociaal te zijn en om creatief en innovatief problemen op te lossen.
Deze evolutie biedt hoop. Daarop voortbouwend is het concrete voorstel om als moderne burgers “safe spaces” te creëren, die een uitlaatklep kunnen zijn voor die
pijn die in de samenleving wordt ervaren. Voor een ieder kan dat een ander thema betekenen, maar er kunnen ook veel gemeenschappelijke zorgen naar voren komen. Met een veilige begeleiding waar mensen zich kunnen uiten zonder zich veroordeeld te voelen, kunnen maatschappelijke problemen een plek krijgen en is er hoop dat dit ook tot nieuwe, innovatieve oplossingen kan leiden.
Discussie met het publiek
In de discussie die volgde, werd onder andere benoemd dat het belangrijk is om feiten te onderzoeken, de nogal eens negatieve rol van (social) media daarbij, dat ook nepnieuws voorschotelt en algoritmes kent die ons alleen bevestigt in meningen die we toch al hadden. Verder werd gesteld dat het voorstel om safe spaces te creëren kan werken op kleine schaal, maar uiteraard niet voor dictators die landen binnenvallen en hele maatschappijen in het ongeluk storten. Daarvoor zijn instituties als het strafrecht, oorlogsrecht en het Internationale Strafhof opgericht.
De psychologe pleitte echter dat ook voor politiek en grote conflicten mensen een basisbehoefte hebben om in veiligheid te kunnen leven. Ook daar is het zaak te werken aan het beëindigen van oorlog, en het streven naar verzoening en gelijke rechten. Ze liet zien dat vaak onderliggende collectieve trauma’s die tot op heden onbesproken zijn, de reden kunnen zijn van langlopende conflicten die in een safe space doorgewerkt kunnen worden. Deze structuur bestaat nog niet, maar kan net als de UN en het Internationale Gerechtshof in de toekomst opgezet worden.
Aanbeveling aan de gemeente Den Haag
Naar de gemeente Den Haag – die daartoe had uitgenodigd aan de organisatoren van het festival – gaat de aanbeveling om een experiment te starten met een ‘burgerraad voor vrede’ (een safe space), zoals er nu ook al diverse burgerraden zijn in Nederlandse gemeenten op andere thema’s. Wellicht zou het netwerk Dialoog in Den Haag dit experiment kunnen faciliteren.
Ter afsluiting: Prayer of the mothers
Ter afsluiting keken en luisterden we naar prachtige lied ‘Prayer of the mothers’ door een Israëlische en Palestijnse vrouwengroep, gevolgd door een korte toelichting door Orna Askenazy van ‘Women Wages Peace’ en ‘Women of the Sun’, de initiatiefnemer daarvan. Dit is een voorbeeld van hoe in een langlopend conflict 50.000 vrouwen besloten een veilige ruimte door middel van een vredesbeweging te creëren. In plaats van afstand en schuldigen te zoeken, gingen zij een verbintenis aan.
Met dank aan de sprekers: Ellen Grooteman (deel 1) en Sylvia Silberg (deel 2)
Download een van deze documenten om meer te lezen.
Human Rights Festival – bijdrage Sylvia Silberg
Mensenrechtfestival 8-12-24 Bijdrage ELES – Art. 50 Grondwet
